To nazwisko pochodzi od apelatywu pałka, który zapewne stał się pierwotnym przezwiskiem, a potem nazwiskiem danej osoby. Słownika gwar polskich w opracowaniu J. Karłowicza (t. IV, Kraków 1906, s. 18-20) podaje następujące definicje tego wyrazu: 1. kij ze zgrubieniem na jednym końcu, 2. nazwa krowy bez rogów, 3. pniak dębowy osadzony na toporzysku, 4. tłuczek w stępie ręcznej, 5. grubszy koniec wrzeciona w kądzieli, 6. główka gwoździa, 7. nierozwinięte pióro u ptaka, 8. cała noga gęsi, indyka itd. ze zgrubieniem u góry, 9. noga upieczonego ptaka, 10. głowka kwiatowa albo nasienna rośliny, 11. roślina rogoża szerokolistna, 12. "jedność, jako ocenienie postępów" (odpowiednik dzisiejszej jedynki w skali ocen szkolnych). W. Doroszewski (Słownik języka polskiego, t. VI, Warszawa 1964, s. 53) wymienia także stosowane połączenia słowne, zawierające wyraz pałka - szalona pałka "człowiek nieobliczalny; postrzeleniec" ("Jak sam płochy i szalona pałka pałka, nie troszcząca się o jutro, ani niczego mocno nie biorąca do serca, podobnież w drugich złego humoru nie cierpiał"), zalać pałkę "upić się" ("Gdy pałkę zalejesz, to i wypaplesz wszystko"). Wg K. Rymuta (Nazwiska Polaków, t. II L-Ż, Kraków 2001, s. 201) formę Pałka w charakterze nazwy osobowej odnotowano na terenie Polski bardzo wcześnie - już w 1433 roku. Osoby o tym nazwisku zamieszkiwały m. in. teren dawnego komornictwa olsztyńskiego - Thomas Pauka 1759 (zob. B. Mossakowska, Nazwiska mieszkańców Komornictwa Olsztyńskiego, Gdańsk 1993, s. 77) i Sądecczyznę – Nicolai Palka 1598, pan Palka, pana Palke 1620, Panu Palcze 1621, Szymon Pałka, tegoż Szymona Pałki 1625, Walenty Pałka 1698 (J. Bubak, Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny, cz. II, Kraków 1992, s. 39). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych (t. VII, s. 176) podaje, iż w 1990 r. to nazwisko nosiło 10447 osób, najwięcej zamieszkiwało dawne województwo katowickie (1421) i krakowskie (1154). Można wymienić inne nazwiska pochodzące od podobnej znaczeniowo bazy: polskie Kijek, Pałka, Kantak, Karkoszka, Laska, łacińskie przydomki Baculus < baculus ‘kij’, Scipio, Scipinolla < scipio ‘laska’, niemieckie nazwisko Stock < Stock ‘kij, laska’ (zob. E. Breza, Nazwiska Pomorzan, t. II, Gdańsk 2002, s. 392). Te nazwiska mogły pierwotnie oznaczać np. wytwórcę lasek albo osobę posługującą się jakimś podparciem np. pałką ;) przy chodzeniu.
