SZMYTKOWSKINazwisko utworzone przyrostkiem –owski od nazwy osobowej Szmytek/Szmytko, te spolszczone graficznie i fleksyjnie od niemieckiej nazwy zawodu Schmied // Schmitt ‘kowal’ Najpierw określano tak osobę, zajmującą się obróbką twardych surowców, takich jak drewno i metal, później metalowca i kowala . Człon Smid(o) stanowił także składnik im. złożonych Kauf s. 319. Por. nazwy odnotowane przez Słownik staropolskich nazw osobowych: Szmit, Szmid, Schmied T. V s. 313). |
SZNAJDERNazwisko proste, równe niemieckiej nazwie zawodu Schneider ‘krawiec’. Według J. K. Brechenmachera, (Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen, II Auflage, t. I, Limburg a.d. Lahn 1957 t. II s. 546) pochodzi ze średnio-wysoko-niemieckiego snîdære, średnio-dolno-niemieckie snîder. M. Lexers, (Mittelhochdeutsches Wörterbuch, Leipzig 1964 s. 201) zaś wywodzi to ze średnio-wysoko-niemieckiego snīdaere, snīder. Inne znaczenia apelatywu Schneider to: 1. ‘sprzedawca materiałów’, 2. ‘snycerz, tokarz’, 3. ‘rzeźnik’, 4. ‘człowiek dokonujący kastracji bydła’, 5. |
SZOLPotencjalne podstawy etymologiczne nazwiska to: I. gwarowe szola/szoła ‘winda’, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. II, s. 547, II. niemieckie przezwisko Scholl ‘mały, gruby, niekształtny człowiek’ lub ‘chłop, rolnik’, zob. H. Naumann, Familiennamenbuch, Leipzig 1987 s. 265, Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, cz. 5 Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego, opr. Z. Klimek, Kraków 1997 s. 229; III. średniowysokoniemieckie scholle ‘gleba, skiba, gruda ziemi, rola’, M. Lexers, Mittelhochdeutsches Wörterbuch, Leipzig 1964 s. |
SZOLCSpolszczony wariant niemieckiego nazwiska (lub apelatywu) Scholz. Nazwa Szolc została odnotowana przez Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki 1965-1981 t. V s. 315. Zob. Scholz. |
SZOMANazwisko pochodzi od rzeczownika som = sum ‘gatunek ryby’, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. II, s. 462, a także ‘smętna zaduma, smutek’ (wyraz pochodzenia ukraińskiego), por. także soma ‘napój boski, nektar’, zob. tzw. Słownik warszawski, t. VI, s. 266, 510. Por. również nazwę miejscową Somia z byłego powiatu szczuczyńskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XI, s. 70. |
SZONDELMEJERPochodzenie pierwszego członu nazwy można łączyć z niemieckim przezwiskiem Schön ‘piękny, ładny, przyjemny, grzeczny’, nie tylko określenie osoby pięknie wyglądającej, ale też ‘ktoś delikatny, ewentualnie podstawą mógł być też Sohn ‘syn’. Źródłem motywacji pierwszego elementu nazwiska mogła być też nazwa miejscowa i toponimiczna Schön, Schöna, Schönau, drugi zaś pochodzi od Meier, z łacińskiego maior (villae), niemieckie ‘dzierżawca, rządca, gospodarz’, a także ogólnie ‘chłop, rolnik, wieśniak’. |
SZOPANazwisko Szopa pochodzi od tak samo brzmiącego rzeczownika, który oznaczał: 1. „budynek o samym tylko dachu albo strzesze na słupach, albo i ze ścianami, najczęściej nieszczelnemi”, 2. w liczbie mnogiej – osada, 3. stajnia, obora, 4. przenośnie ‘pociecha, heca’, zob. tzw. Słownik warszawski języka polskiego, t. VI, s. 646. Sam wyraz pochodzi z języka niemieckiego – od formy schopf, potem Schuppen, A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, przedruk z I wydania, Warszawa 1974, s. 551. |
SZOPANazwisko Szopa pochodzi od tak samo brzmiącego rzeczownika, który oznaczał: 1. „budynek o samym tylko dachu albo strzesze na słupach, albo i ze ścianami, najczęściej nieszczelnemi”, 2. w liczbie mnogiej – osada, 3. stajnia, obora, 4. przenośnie ‘pociecha, heca’, zob. tzw. Słownik warszawski języka polskiego, t. VI, s. 646. Sam wyraz pochodzi z języka niemieckiego – od formy schopf, potem Schuppen, A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, przedruk z I wydania, Warszawa 1974, s. 551. |
SZORCNazwisko Szorc pochodzi od nazwy osobowej Szorc, ta od rzeczownika szorc, czyli: 1. fartuch, zapaska, 2. tkanina wełniana na spódnice, 3. rodzaj spódnicy, 4. stanik u sukni, 5. sztuka drzewa (zob. tzw. Słownik warszawski, t. VI, s. 647). Por. także nazwę miejscową Szorce, odnotowaną na terenie byłego powiatu białostockiego, Słownik geograficzny…, t. XI, s. 645 podaje tu taką adnotację „Szorcowie ze wsi Sławiec w łomżyńskiem, osiedlili się w w. XVI na Podlasiu. Jan Szorc otrzymał od Gasztolda, wojewody wileńskiego dobra zwane odtąd Szorce Cibarzewo”. |
SZOSTAKNazwisko ma następujące potencjalne podstawy etymologiczne: 1. szostak ‘dawna polska moneta równa sześciu groszom’, 2. nazwę miejscową Szostaki, 3. szost ‘drąg’, 4. liczebnik szósty, 5. szostać ‘szastać’. Nazwę osobową Szostak odnotowano na terenie Polski w 1408 roku (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. II, s. 548). |
SZOSTAKNazwa osobowa Szostak została odnotowana już w 1406 roku, można ją wywodzić wprost od rzeczownika szostak/szóstak, czyli określenia dawnej polskiej monety równej sześciu groszom, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001, t. I, s. 548; ma również kilka innych potencjalnych podstaw etymologicznych: I. szost: 1. żerdź długa okuta, do pędzenia statków na wodzie, gdzie nią dna dostać można, 2. drąg nad polem w izbie rozciągnięty, na którym wieszają siermięgi, bieliznę do przesuszenia; II. szostać ‘bić’, zob. tzw. Słownik warszawski t. VI, s. 648; III. |
SZOSTEKNazwisko Szostek ma kilka potencjalnych podstaw etymologicznych: I. szost: 1. żerdź długa okuta, do pędzenia statków na wodzie, gdzie nią dna dostać można, 2. drąg nad polem w izbie rozciągnięty, na którym wieszają siermięgi, bieliznę do przesuszenia; II. szostać ‘bić’, zob. tzw. Słownik warszawski t. VI, s. 648; III. niemieckie Schoss, używane w różnych znaczeniach, do XVI w. tak określano podatek > „kto nieprawie szosuje’ = ‘nierzetelnie podatki płaci’, zob. A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, przedruk z I wydania, Warszawa 1974, s. 552; IV. szosty = ‘szósty’. |