Można je wywodzić od czasownika zubrować, czyli: 1. grubo mleć, pytlować mąkę, 2. czyścić zboże na wietrze, 3. chrupać w trakcie jedzenia, 4. obmawiać, oczerniać, zob. tzw. Słownik warszawski języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. VIII, s. 628. Inną możliwą podstawą jest rzeczownik żubr, używany również w postaci zubr, który oznaczał nie tylko rodzaj zwierzęcia, ale przenośnie kogoś niespokojnego, gwałtownego. Druga wskazana podstawa wydaje się bardziej prawdopodobna.
|
Nazwisko jest prawdopodobnie formą odmiejscową, ale na pytanie, jaka nazwa stała się kanwą tego nazwiska może dać odpowiedź ze stuprocentową pewnością tylko analiza źródeł. Na liście „podejrzanych” znajdują się następujące miejscowości: Zubrzyca z byłego powiatu sokólskiego i turczańskiego oraz hrabstwa orawskiego (Węgry), Zubrzyce z byłego powiatu głupczyckiego (potem Zabrzyce), Zubrzyk z byłego powiatu sądeckiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV s. 674-675.
|
Można je wywodzić od czasownika zubrować, czyli: 1. grubo mleć, pytlować mąkę, 2. czyścić zboże na wietrze, 3. chrupać w trakcie jedzenia, 4. obmawiać, oczerniać, zob. tzw. Słownik warszawski języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. VIII, s. 628. Inną możliwą podstawą jest rzeczownik żubr, używany również w postaci zubr, który oznaczał nie tylko rodzaj zwierzęcia, ale przenośnie kogoś niespokojnego, gwałtownego. Druga wskazana podstawa wydaje się bardziej prawdopodobna.
|
Nazwisko proste, równe przezwisku Zuch, Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki 1965-1981 t. VI s. 334, 370, to od apelatywu zuch ‘ktoś odważny, dzielny, energiczny’. Por. też niemieckie nazwiska Zuche, Zuchke, pochodzące od słowiańskiego przymiotnika suchy, H. Bahlow, Deutschen Namenlexicon. Familien und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, München 1967 s. 585.
|
Nazwisko utworzone przyrostkiem patronimicznym –owicz od nazwy osobowej Zuch, odnotowanej przez Słownik staropolskich nazw osobowych t. VI s. 334, 370, pochodzącej od rzeczownika zuch ‘ktoś odważny, dzielny, energiczny’. Por. też niemieckie nazwy osobowe Zuche, Zuchke, pochodzące od przymiotnika suchy’, H. Bahlow, Deutschen Namenlexicon. Familien und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, München 1967 s. 585.
|
Nazwisko pochodzi od czasownika zwarzyć, czyli: 1. zgotować, ugotować, 2. warząc zepsuć, 3. pozbawić świeżości, zmarszczyć, 4. pokłócić, 5. zewrzeć, spoić, zob. tzw. Słownik warszawski, t. VIII, s. 637, por. też zwierać 1. zacisnąć, zebrać w kupę, zbić dla zwarcia, 2. szczepić się, zetknąć się, zetrzeć się, schwycić się za bary, za łby – „choćby wszyscy zwarli się już na mnie” (zob. tzw. Słownik warszawski, t. VIII, s. 461).
|
Nazwisko pochodzi od rzeczownika wągroda: 1. ogród, 2. płot, miedza, 3. miejsce ogrodzone, wygon, miejsce między płotami, zob. tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 479. Por. także nazwę miejscową Wągroda, odnotowaną na terenie byłego powiatu gnieźnieńskiego i wschowskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIII, s. 161. Inną możliwością interpretacyjną jest uznanie nazwiska za spolszczoną formę rosyjskiego nazwiska "Звенигородский" (opinia Tomasza Genealoga, za którą dziękuję).
|
Nazwisko pochodzi od zwiernik ‘ten, co ma dozór nad utrzymaniem zwierząt w zwierzyńcu’ (zob. tzw. Słownik warszawski, t. VIII, s. 645), por. też zwierać 1. zacisnąć, zebrać w kupę, zbić dla zwarcia, 2. szczepić się, zetknąć się, zetrzeć się, schwycić się za bary, za łby – „choćby wszyscy zwarli się już na mnie” (zob. tzw. Słownik warszawski, t. VIII, s. 461) lub od nazwy miejscowej Zwiernik (były powiat pilzneński i milecki) – zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, s. 683. Por.
|
Nazwisko Zwierowicz ma dwie potencjalne podstawy etymologiczne: I. zwierz, ten rzeczownik oznaczał: 1. wielkie a szczególnie dzikie zwierzę, 2. zwierzęta leśne, 3. zwierzę, 4. psa, wilka; II. zwierać, czyli ‘łączy dwie części przedmiotu’, zob. Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, t. VIII, s. 646-647, K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001, t. II, s. 748.
|
Nazwisko Zwierz pochodzi od tak samo brzmiącego rzeczownika. Oznaczał on: 1. wielkie a szczególnie dzikie zwierzę, 2. zwierzęta leśne, 3. zwierzę, 4. psa, wilka, Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, t. VIII, s. 646-647. Mogło to pierwotnie być przezwiskowe określenie myśliwego czy hodowcy. Jan Siwik („Encyklopedia nazwisk i przydomków szlacheckich”, Warszawa 2010, s. 787) odnotowuje szlachecką rodzinę o tym nazwisku –„Zwierz herbu Topór, 1574 r., Zwierzów, pow. łucki, woj. wołyńskie, brzesko-lit.”.
|
Nazwisko Zwierzykowski można wywodzić od nazwy osobowej Zwierzyk < utworzonej przyrostkiem –yk od Zwierz, która pochodzi od tak samo brzmiącego rzeczownika. Oznaczał on: 1. wielkie a szczególnie dzikie zwierzę, 2. zwierzęta leśne, 3. zwierzę, 4. psa, wilka, Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, t. VIII, s. 646-647. Mogło to pierwotnie być przezwiskowe określenie myśliwego czy hodowcy.
|
Nazwisko Zwirowicz pochodzi od rzeczownika żwir, który ze względu na dialektalne zjawisko, tzw. mazurzenie, bywał wymawiany jako zwir, co po dodaniu przyrostka patronimicznego (czyli tworzącego formy od imienia/przezwiska ojca) –owicz dało formę Zwirowicz. Forma zwir była kiedyś używana częściej (tzw. Słownik warszawski, t. VIII s. 656 podaje ją jako podstawową, por też tamże zwirować ‘wysypywać zwirem’).
|
