Nazwisko pochodzi od żmuda: 1. mitręga, strata czasu, 2. marność, 3. maruda, nudziarz, ciemięga, 4. człowiek słaby, 5. łopatka do oskrobywania beczki, Można je też wywodzić od żmud ‘ciężka praca, mordęga, znój’ lub żmudzić: 1. marudzić, mitrężyć, 2. znudzić, dokuczyć, uprzykrzyć, 3. martwić się, zob. tzw. Słownik warszawski, t. VIII, s. 567-568, 712-713. Por. także nazwę miejscową Żmudź, odnotowaną na terenie byłego powiatu noworadomskiego, chełmskiego, a przede wszystkim określenia kraju połączonego z Litwą, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, s. 795 i nn. Nazwę osobową Żmuda odnotowano na terenie Polski w 1631 roku, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I L-Ż, Kraków 2001, s. 744.
